Alışkanlık Nedir?
Her gün yenilediğimiz birçok davranışımız var. Günün %40’ını aynı şeyleri yaparak geçiriyoruz. Yani günümüzün %40’ını hep alıştığımız ve tekrarladığımız davranışlar oluşturuyor.
Mesela sabah kalkınca yüzümüzü yıkama alışkanlığı, kahvaltıda çay içme alışkanlığı, kahvaltı sonrası kahve içme alışkanlığı, ne zaman üstümüzü değiştirdiğimiz, akşam gelir gelmez üstümüze ne giydiğimiz, mutfakta yemek yaparken ilk önce hangi aktiviteyle başladığımız, akşamları bitki çayı olarak ne içtiğimiz, vs.
Bunların hepsi alışkanlıklar kategorisinde. Hayatımız boyunca kazandığımız, yinelenen ve koşullanmış davranışlar. Bu davranışlar günlük hayatımızın bel kemiğini oluşturur ve istediğimiz zaman onları değiştirmek kolay bir süreç olmayabilir.
Alışkanlıklarımız söz konusu olduğunda kendimizi belki de çift kişilikli olarak düşünebiliriz:
Yani doğru olduğunu bildiğimiz davranışlar var; birde doğru olmadığını ya da bize iyi gelmediğini bilmemize rağmen devam ettirdiğimiz davranışlar var.
Bu, zihnimiz için çok büyük bir ikilem. Peki istemediğimiz alışkanlıklarımızdan vazgeçmek neden bu kadar zor?
Amerika'da Güney Kaliforniya Üniversitesinden psikoloji doktoru Wendy Wood alıştığımız davranışlardan vazgeçmenin sadece farkındalık ve bilimsel verileri gözden geçirmekle de başlayabileceğini söylüyor.
Yani kötü alışkanlıklarımızdan kurtulmak istiyorsak önce beynimizin bu davranışları nasıl oluşturduğunu ve nasıl bunu sık tekrarlar haline getirdiğimizi anlamamız çok önemli.
Zaten neuroscience yani sinir bilimi bu konu üzerine çok önemli bir bilim. Alışkanlıklar kişi yeni bir şey öğrendikten sonra beynin prefrontal korteks bölümünde oluşuyor ve bu süreç alışkanlık döngüsü dediğimiz üç adımla ortaya çıkıyor.
İlk adımda, bir tetikleyici var yani bir olay bizim alışkanlığı başlatmamıza yol açıyor. Mesela sabah kalkıyoruz, kalkmamız yüzümüzü yıkamamızı tetikliyor. Bir sonraki aşamada da bu tetikleyici olay, bilinçli yapılan davranışı bilinçsiz olarak yapmaya götürüyor bizi. Yani sabah kalkar
kalkmaz otomatik olarak lavaboya gidip yüzümüzü yıkıyoruz. Yani tetik, tekrarlama ve ödül. Bir rutini yaparken beynimiz yavaş yavaş daha az devrede oluyor ve bir süre sonra otomatiğe bağlıyoruz. Yani düşünmeyi durduruyoruz. Bir davranışta otomatikman yeterli tekrar söz konusuysa, bu bir alışkanlığa dönüşüyor.
Yine Profesör Wood diyor ki; zamanımızın %40’ını bu otomatikleşmiş davranışlarımızla yani otomatiğe bağlanmış bir beyinde geçiriyoruz. Eğer çok fazla otomatikteysek ve neyi nasıl yaptığımızı artık fark etmiyorsak, işimiz kolay olmayabilir. Kurtulmak istediğimiz bir davranıştan kurtulmak da çaba ve farkındalık gerektirir.
